Waarom filters?

Ons menselijk oog kan goed omgaan met contrasten. Zelfs in fel licht zijn onze ogen in staat om details waar te nemen. Met een camera is dat geheel anders. Een camera is en blijft een technisch, door mensen gefabriceerd, voorwerp. Hoewel de optimale omstandigheden nagestreefd worden, blijkt het evenaren van het menselijk ook lastig.

De camera registreert alle kleuren in grijswaarden. Dit fluctueert van zwart tot en met wit. Als uitgangspunt is gekozen voor 'middengrijs' (18% grijstint). Om een goede belichting te krijgen zal de camera alle belichtingen corrigeren om zo dicht mogelijk bij deze 18% grijstint te komen. Dit levert technisch gezien een probleem op. Als je een lichtmeting doet op de lucht, zal de camera veel licht en daardoor veel wit registreren. De camera corrigeert dit naar 'middengrijs'. Het gevolg is dat de lucht prima belicht is, maar dat de voorgrond erg donker is geworden. Dit komt omdat niet alleen de lucht gecorrigeerd wordt, maar de gehele foto. Andersom is het ook waar. Meet je licht op de voorgrond dan zal de camera weinig licht meten en daardoor veel zwarttinten. Als de camera dit correct corrigeert, dan is het volg dat de lucht ook lichter wordt waardoor deze uitgebleekt (egaal witte/grijze lucht) wordt.

Welke filters zijn er?

Een landschapsfotograaf heeft een arsenaal aan filters tot zijn beschikking. Daarnaast zijn diverse merken in omloop, zoals LEE, Hitech, Hoya, enz. Welke filters zijn dan nodig om aan te schaffen en belangrijker nog; van welk merk?

Belangrijke filters voor landschapsfotografie zijn de polarisatie-, de grijsverloop-, en grijsfilters. De polarisatiefilter heeft als werking dat een blauwe lucht dieper van kleur worden. Voor een optimale werking dient het zonlicht wel van de zijkant vandaan te komen. De werking van grijs(verloop)filters leg ik hieronder uit.

Een andere belangrijke afweging bij het kopen van filters zijn de type filters. Er zijn namelijk twee soorten; voorzetfilters en voorschroeffilters. Een belangrijk nadeel voor opschroeffilters is de grote kans op vignettering, vooral bij een volledige groothoek. De randen van de filter zijn in de hoeken van de foto zichtbaar. Voorzetfilters zijn in diverse maten te verkrijgen. Deze filters hebben het probleem van vignettering beduidend minder. Een ander voordeel van voorzetfilters is de mogelijkheid van snel wisselen. Doordat er een systeem op de camera geplaatst wordt, waarin de filters geplaatst worden, kunnen de filters snel ervoor of eraf gehaald worden.

Een ander belangrijk criterium is de prijs. Daarin is namelijk een groot verschil. De rolls Royals onder de filters zijn de LEE filters. Dit is ook te merken in de prijs. Een goed alternatief zijn de goede, maar goedkopere Hitech filters. Let wel, hoe goedkoper de filters hoe minder de kwaliteit. Een nadeel aan goedkope filters is de kleurzweem. Met name als de filters gestapeld worden (voor elkaar gezet). Mijn advies dan ook om door te sparen en te investeren in goede filters. Dit betaald zich namelijk altijd terug in de kwaliteit van de foto!

Hoe werken grijs(verloop)filters?

Grijsverloopfilters bestaan uit twee soorten, allebei met dezelfde werking; namelijk de foto in balans brengen van de belichting (zie ook: Waarom filters?). In de eerste plaats zijn de hard gradual filters. Deze filter heeft een harde overgang van doorzichtig naar grijs. Deze harde lijn kan bijvoorbeeld op de horizon geplaatst worden. Hierdoor wordt het vele licht van de lucht tegengehouden terwijl de voorgrond mooi belicht blijft. Een andere soort is de soft gradual filters. Hier is geen harde overgang, maar een gelijkmatige, zachte overgang. Deze filter is uitermate geschikt voor ongelijke horizon, zoals bergen, stadsgezichten, etc. Deze filters zijn beschikbaar in verschillende gradaties. Ik kom hier straks op terug.

De twee bekendste grijsfilters zijn de Little stopper en de big stopper (termen: LEE). De Little stopper is een volledig grijze filter en houdt 6 stops licht tegen. De big stopper is een zwarte filter en houdt 10 stops licht tegen. Hieronder een lijstje met de meest bruikbare filters en welk effect dit heeft op de sluitertijd van 1/125 sec (zie 'overzicht stops' voor de stappen).

• 1/125 sec.          0.3/ND2 (1 stops)                  1/60 sec.
• 1/125 sec.          0.6/ND4 (2 stops)                  1/30 sec.
• 1/125 sec.          0.9/ND6 (3 stops)                  1/15 sec.
• 1/125 sec.          Little Stopper (6 stops)         1/2 sec.
• 1/125 sec.          Big Stopper (10 stops)          4 sec.